Hoe je het ook noemt “Operatie Market Garden” of “The battle of Arnhem”, de meest doeltreffende omschrijving is die van de gelijknamige film uit 1977: “A Bridge Too Far”. Door onder andere belangrijke verkeersbruggen bij Eindhoven, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem ongeschonden te veroveren, lag de weg open naar het hart van nazi-Duitsland: het Ruhrgebied waar alle oorlogsindustrie geconcentreerd was. In één keer zouden de Geallieerden het moeilijkst begaanbare gedeelte van Nederland kunnen bevrijden, waarmee gehoopt werd op een monsterzege waar de Duitsers niet op konden rekenen. Belangrijk was om deze operatie in ‘blitzkrieg’-tempo te voltooien, zodat de vijand geen tijd zou krijgen om de bruggen onklaar te maken. Wij zoomen met deze route in op het laatste gedeelte van het strijdplan: de Waalburg bij Nijmegen, de Betuwe en de uiteindelijke Slag om Arnhem in en rondom de Rijnstad.
De ambities waren torenhoog, de middelen beperkt en ondanks de inzet van vele airborne troepen, draaide de operatie uiteindelijk uit op een mislukking. De Slag om Arnhem was letterlijk ‘a bridge too far’. Nijmegen blijft na de mislukking van Operatie Market Garden lange tijd frontstad, het gebied tussen de Waal en Rijn wordt 198 dagen tot niemandsland verklaart terwijl Arnhem pas in april 1945 bevrijd wordt na een hongerwinter.
Deze Liberation Route brengt jou en je motor langs de meest opmerkelijke bezienswaardigheden waar je deze mislukte maar wel fascinerende slag kunt herbeleven. Highlights die je niet mag missen!
1: Waalbrug
Inmiddels een aantal keren opgeknapt maar in de basis nog steeds exact dezelfde brug waar destijds om gevochten is. Mooi vanuit vrijwel iedere hoek maar écht iconisch is het uitzicht vanaf de Belvédère of vanuit het Valkhofpark dichtbij de St-Nicolaaskapel.
2: Oorlogsmuseum Niemandsland
Vertelt het verhaal over de zware strijd die is gevoerd in de Betuwe. In het museum vind je onder andere bodemvondsten en persoonlijke bezittingen van burgers en militairen die gewoond en gevochten hebben in de Betuwe.
3: Landgoed Schoonderlogt
Het oude hoofdkwartier van de Amerikanen, nu privéterrein maar ook vanaf de straat best mooi. Maakte onder andere deel uit van de miniserie Band of Brothers.
4: Polen Monument Driel
Monument met een plaquette met de namen van 80 parachutisten van de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade die in 1944 tijdens Operation Market Garden vermist zijn geraakt.
5: John Frostbrug
In principe is ook dit nog steeds dezelfde brug als degene waar in 1944 om gevochten is, maar het straatbeeld rondom is door de vele beschietingen niet meer zoals het in de oorlog was. Precies om die reden werd de film A Bridge too Far niet in Arnhem, maar in Deventer opgenomen. Het verkeersplein net na de brug aan de Arnhemse kant heet toepasselijk het Airborneplein. Ieder jaar vinden hier herdenkingen plaats waarbij de gehele brug wordt afgesloten.
6: Airborne at the Bridge
Met fenomenaal uitzicht op de John Frostbrug ervaar je in ‘Airborne at the Bridge’ de persoonlijke verhalen van de Britse luitenant John Grayburn, de Duitse Hauptsturmführer Viktor Eberhard Gräbner en de Nederlandse kapitein Jacob Groenewoud die op deze plek vochten en sneuvelden tijdens de Slag om Arnhem in september 1944.
7: Oude kerk van Oosterbeek
De kogelgaten van de gevechten zijn nog steeds zichtbaar in de buitenmuur van deze kerk, die door de Britten werd gebruikt als vooruitgeschoven post op hun weg van de heidevelden waar ze als parachutist gedropt werden richting het centrum van Arnhem.
8: Heveadorp
Een van de typische ‘Airborne’-dorpen. Net als Oosterbeek gedurende Market Garden even bevrijd geweest, maar daarna weer in Duitse handen gevallen. Hier zie je nog altijd de bekende Pegasus-vlaggen wapperen, het embleem van de Airborne-divisies.
9: Airborne Museum Oosterbeek
Dit museum is gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van de Britse troepen tijdens de slag en heeft een uitgebreide collectie wapens, kleding, uitrustingsstukken maar ook interviews, foto’s en video’s.
10: Bunker Diogenes
Aan de Koningsweg in Schaarsbergen (naast de ingang van ‘De Hoge Veluwe’) staat een grote bunker, die in de Tweede Wereldoorlog de codenaam Diogenes had. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier de staf van de Derde Jagddivision van de Luftwaffe gevestigd. De bunker is goed verstopt in het bos, maar heel af en toe wordt hij opengesteld voor publiek.
11: Liberation Route Marker 20
De Renkumse heide was één van de landingsplaatsen voor de paratroepen die de brug bij Arnhem moesten innemen in afwachting van versterking vanuit het zuiden. Hier, op de Renkumse heide, werden de parachutisten al in de lucht genadeloos onder vuur genomen door de Duitsers.
12: Hotel de Wereld
Wereldberoemd om de vredesonderhandelingen van 1945 en nog steeds het middelpunt rond de jaarlijkse Bevrijdingsfeesten op 5 mei.
13: Militair Ereveld Grebbeberg
Hoort niet helemaal bij het thema Market Garden, maar het is ook goed om de Nederlandse slachtoffers van dit verhaal te herdenken. De Grebbeberg is namelijk de laatste rustplaats voor meer dan 800 militairen en 1 burger die zijn gesneuveld tijdens een van de weinige grote slagen die het Nederlandse leger voerde tegen de Duitsers, helemaal aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Wil je zelf van de route genieten? GPX-bestand Liberation route
Afstand: 50 km
Duur: ± 2 tot 3 uur
Start:Waalkade, Nijmegen